Wykonywanie szybkich testów w kierunku HIV

Dopuszcza się stosowanie w PKD szybkich testów w kierunku HIV. Szybki test wykonywany w ramach działań objętych umową z Krajowym Centrum ds. AIDS powinien być wykonany wyłącznie w gabinecie zabiegowym w  PKD. Zgodnie z zaleceniami producenta, materiał do badania pobiera i interpretuje personel posiadający uprawnienia do pobierania krwi. W razie wątpliwości co do interpretacji wyniku, należy się skonsultować z  doradcą, zawsze jednak osoba wykonująca badanie (pobranie krwi i wykonanie testu) koordynuje całą procedurę, aby nie doszło do pomylenia testów.
Następnie wynik przekazywany jest doradcy, który omawia go z klientem wyłącznie jako informację medyczną, a nie jako wynik badania. 

W przypadku wykrycia szybkim testem w badanej próbce krwi obecności przeciwciał anty-HIV, wykonuje się dalszą, pełną diagnostykę laboratoryjną zgodnie ze standardami obowiązującymi w punktach konsultacyjno-diagnostycznych. Pacjentowi może zostać wydany tylko ujemny wynik testu szybkiego jako informacja medyczna. Wynik reaktywny pozostaje w dokumentacji podmiotu wykonującego badanie.

W ramach pracy PKD dopuszcza się udział w programie międzynarodowej, zewnątrzlaboratoryjnej kontroli jakości, niezależnym od producenta testów (np. Labquality, RIQAS, EQUAS lub równoważnym), przeznaczonym do szybkich testów przesiewowych. 

Stosowane testy powinny posiadać certyfikat CE-
IVD, charakteryzować się zbliżoną do badań standardowych czułością i specyficznością, a placówki je wykonujące powinny bezwzględnie poddawać się okresowo kontroli specjalistycznej i uczestniczyć w szkoleniach. Szybkie testy nie są alternatywą dla klasycznych testów laboratoryjnych – wskazania do wykonania szybkiego testu są węższe i nie zawsze jest możliwe zastąpienie testu laboratoryjnego testem szybkim. W związku z tym trzeba bezwzględnie pamiętać o poniżej opisanych ograniczeniach szybkich testów.

Wśród szybkich testów powszechnie stosowane są testy III generacji, dla których okienko diagnostyczne jest dłuższe od testów IV generacji. Stąd też powinno się unikać wykonywania szybkich testów III generacji w grupie osób, u których nie upłynęło 12 tygodni od ostatniej ryzykownej sytuacji, z wyjątkiem gdy:

1. istnieje duże prawdopodobieństwo niezgłoszenia się klienta po wynik testu laboratoryjnego,
2. klient chce wyjaśnić sytuacje, która wydarzyła się przed 12 tygodniami,
3. oczekiwanie na wynik testu laboratoryjnego znacznie pogorszyłoby stan psychiczny klienta,
4. są problemy z pobraniem krwi żylnej u klienta.

We wszystkich powyższych przypadkach od ostatniego ryzykownego zachowania powinno upłynąć minimum 4 tygodnie. Klienta należy bezwzględnie poinformować o konieczności powtórzenia badania testem laboratoryjnym dostarczanym przez Krajowe Centrum ds. AIDS.

Bez względu na czas, jaki upłynął od ostatniego ryzykownego zachowania, szybki test NIE POWINIEN być stosowany w diagnostyce zakażenia HIV u kobiet ciężarnych, z wyjątkiem sytuacji, kiedy w chwili wykonania badania czas do planowanego rozwiązania jest krótszy niż czas potrzebny na otrzymanie wyniku testu laboratoryjnego. 

Reaktywny (dodatni) wynik szybkiego testu należy potwierdzić przesiewowym testem laboratoryjnym
oraz zweryfikować, stosując testy molekularne (NAAT – nucleic acid amplification test) wykrywające HIV-RNA.

Interpretacja wyniku ujemnego testu przesiewowego lub dodatniego testu potwierdzenia musi być oparta na całościowej ocenie klinicznej i wynikach innych badań, zgodnie z rekomendacjami dotyczącymi diagnostyki zakażenia HIV. Jeśli stan klienta wskazuje na zakażenie HIV, a wynik badania szybkim testem jest ujemny, należy wykonać badanie metodą standardową lub skierować pacjenta do poradni profilaktyczno-leczniczej.
 

Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Naukowego AIDS z 2023 roku pt. „Zasady opieki nad osobami zakażonymi HIV” w ramach laboratoryjnej diagnostyki zakażenia HIV zaleca się stosowanie testów serologicznych tzw. IV generacji, które umożliwiają wykrycie antygenu p24 HIV (typowo po 2 tygodniach od zakażenia) oraz przeciwciał anty-HIV 1/2 (po 4-12 tygodniach od zakażenia). Ujemny wynik testu przesiewowego IV generacji pozwala zakończyć diagnostykę po 6 tygodniach od ekspozycji.

W indywidulanych przypadkach diagnostykę należy powtórzyć po 12 tygodniach, szczególnie gdy:

• pacjent stale podejmuje ryzykowne zachowania,
• pacjentką jest kobieta w ciąży,
• doszło do zakażenia innymi wirusami np. HCV, CMV, EBV,
• istnieje podejrzenie niedoboru odporności.

Zawsze należy postępować zgodnie z charakterystyką testu diagnostycznego dostarczoną przez producenta.