Testy w kierunku HIV

• Obowiązek uzyskania świadomej zgody pacjenta na wykonanie testu na HIV: postępowanie diagnostyczne, lecznicze i zapobiegawcze wymaga zgody pacjenta. Dotyczy to również testów wykonywanych w szpitalu ze wskazań diagnostycznych,  tzn. u pacjentów z objawami klinicznymi wskazującymi na możliwość zakażenia HIV. [Ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz.U. z 2023 r. poz. 1516 z późn. zm.), art. 32 ust.1. oraz Kodeks Etyki Lekarskiej, art. 15 ust. 1.]

Wyjątki od zasady obowiązku uzyskania zgody pacjenta na test:

• sytuacja tzw. zgody domniemanej (dorozumianej), 
• obowiązkowe badania – dotyczą tylko dawców krwi, narządów, tkanek i nasienia; wymóg wykonania testu podyktowany jest interesem zdrowia publicznego [Ustawa z dnia z 22 sierpnia 1997 r. o publicznej służbie krwi (Dz.U. z 2024 r. poz. 281)]
• nakaz sądu. 
   

• Wiek pacjenta a zgoda na test na HIV:  
  • W przypadku pacjentów niepełnoletnich – do ukończenia 16 lat – zgodę na wykonanie wszelkich badań diagnostycznych, w tym także badania wykrywającego HIV, musi wyrazić przedstawiciel ustawowy dziecka. Jeżeli jest to niemożliwe, konieczne jest zezwolenie sądu opiekuńczego [Ustawa z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzecznik Praw Pacjenta (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 581), art. 17 ust. 2 oraz Ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz.U. z 2023 r. poz. 1516), art. 32 ust. 2]
  • W przypadku pacjentów w wieku 16–18 lat niezbędna jest podwójna zgoda, tj. zarówno przedstawiciela ustawowego, jak i pacjenta [Ustawa z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz.U. z 2024 poz. 581), art. 17 ust. 1 i 3 oraz Ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz. U. z 2023 r. poz. 1516 z późn. zm.), art. 32 ust. 5]
  • Od chwili ukończenia 18 lat każda osoba podejmuje samodzielnie wszelkie decyzje dotyczące jej zdrowia, także te, które dotyczą zgody na wykonanie badania w kierunku HIV [Ustawa z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz.U. z 2024 poz. 581), art. 16 oraz Ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz.U. z 2023 r. poz. 1516), art. 32 ust. 1] 
     
• Poinformowanie o wyniku testu:
  • Co do zasady wyłącznie pacjent (ewentualnie pacjent i przedstawiciel ustawowy) powinien zostać poinformowany o wyniku badania krwi w kierunku HIV.
  • Wynik testu musi zostać przekazany w rozmowie bezpośredniej z pacjentem. Niedopuszczalne jest przesłanie wyniku testu pocztą ani przekazanie go telefonicznie.   
  • Odrębnym regułom podlegają stacje krwiodawstwa, w których badania w kierunku obecności wirusów HBV, HCV, HIV służą zapewnieniu bezpieczeństwa krwi, a nie diagnozowaniu pacjentów. W razie wyniku dodatniego pracownicy stacji przesyłają do niedoszłych dawców krwi pisma z prośbą o pilne zgłoszenie się w celu poinformowania o wyniku.
     

• Obowiązki informacyjne względem pacjenta
  • Pacjent, u którego badanie krwi wykaże zakażenie HIV powinien być pouczony przez lekarza lub felczera o  środkach służących zapobieganiu przeniesienia zakażenia na inne osoby oraz o konieczności zgłoszenia się do lekarza partnera lub partnerów seksualnych zakażonego. Informację o tym powiadomieniu wpisuje się do dokumentacji medycznej i potwierdza podpisem zakażonego. Pacjent powinien być także poinformowany o możliwościach dalszego leczenia i opieki. [Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. z 2023 r. poz. 1284 z późn. zm.) , art. 26]
  • Pacjent, u którego badanie krwi wykaże zakażenie HIV, powinien być także poinformowany o odpowiedzialności karnej za świadome narażanie innej osoby (osób) na zakażenie [Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz.U. z 2024 r. poz. 17 z późn. zm.), art. 161 § 1 i 3]: „Kto, wiedząc, że jest zarażony wirusem HIV lub dotknięty chorobą weneryczną lub zakaźną, ciężką chorobą nieuleczalną lub realnie zagrażającą życiu, naraża bezpośrednio inną osobę na zarażenie tym wirusem lub taką chorobą, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.” „Jeżeli sprawca czynu (…) naraża na zarażenie wiele osób, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.”